‘Değişime niyeti olan biri evvel soru sormaya cüret etmeli’

Hayalindeki avukatlık mesleğini tam 25 yıl boyunca yaptı. Hukukun etrafında şekillenen bir meslek, alışkanlıklar, etraf ve kimlik inşa etti. Lakin bir noktada bu kimliğin ona artık uymadığını hissetti. Yaklaşık
15 yıl evvel, 45 yaşındayken esaslı bir değişim yaparak psikoloji okumaya başladı. Hem yeni bir meslek
hem de yeni bir bakış açısı kazanmak için tekrar öğrenci oldu. Genç sınıf arkadaşlarıyla birlikte ders çalıştı, imtihanlara girdi.

Yıldız Hacıevliyagil Cüceloğlu ‘Değişimin Sırrı-Yeni Bir Meslek Her Yaşta Mümkün ya da Mesleği Tekrar İnşa Etmenin Yolları’ isimli kitabında mesleğinde istikamet değiştirmek isteyen lakin cüret edemeyenlere bir pencere açıyor. Kendi seyahatinden ve farklı insanların öykülerinden yola çıkarak değişimin zorluklarını, belirsizliğin yarattığı kaygıyı ve kimlik dönüşümünün tesirlerini anlatıyor.

“Kendi meslek seyahatimde bir hayal kırıklığı yaşadım. Hayalini kurduğum, büyük emek vererek edindiğim meslek beni keyifli etmedi ve nedenini bulmak için yıllarımı harcadım. Sonunda fark ettim ki sorun yalnızca meslek değil, insanın kendini, beklentilerini ve hayatın manasını nasıl gördüğüyle ilgiliydi. Bu kitabı, benim üzere sıkışmış hisseden, değişim isteyen lakin nasıl yapacağını bilemeyen insanların birtakım sorularına cevap bulabilmesine katkı sağlamak için yazdım” diyen Yıldız Hacıevliyagil Cüceloğlu’yla ile konuştuk.

Sizin için meslek değişiminin en sıkıntı evresi hangisiydi?

Bitirme kararı vermekti. Yani istifa etmek, bir devri büsbütün kapatmak. Zira karar verdikten sonra artık o seyahate çıkmış oluyorsunuz.

İnsanlar değişime neden direnç gösterir?

Değişim belirsizlik demektir ve insan, tabiatı gereği meçhullükten kaçınır. İnançta hissetmek temel bir gereksinimdir, bu yüzden riskleri öngöremediğimiz durumlara girmekten çekiniriz. Konfor alanı, bildiğimiz ve denetim edebildiğimiz bir yerken değişim bilinmeyene adım atmaktır. Bu direnç korkaklık değil, doğal bir içgüdüdür. Değerli olan, sahiden değişim mi istiyoruz, yoksa yalnızca bilinmezlikten mi kaçıyoruz sorusunu kendimize sormak.

‘TOPLUM DOĞAL BULMUYOR’

Yaşam mühleti uzadıkça birden fazla meslek yapmak sıradanlaşacak üzere görünüyor. Meslekler ortası değişim psikolojisini daha sağlıklı yönetebilmek için nelere dikkat etmek gerek?

Değişime niyeti olan biri evvel soru sormaya yürek etmeli. Evvel ‘Neden bunu yapmalıyım’ sorusuna sağlam bir yanıt bulmalı. Zira bu sorunun karşılığı net olduğunda, ‘Nasıl yapacağım’ sorusunun getirdiği zorluklara daha kolay katlanabiliyor. Bu kitap insanlara ‘Hadi yürek et, at kendini’ demiyor. Daha çok ‘Eğer sevmediğin bir şeyi sürdürürsen hayatın nasıl olur? Sevdiğin şeye yürek edersen ne değişir’ sorularını düşündürmeyi amaçlıyor.

İleri yaşta meslek değişikliği yapan yahut yapmak isteyen insanlara karşı toplumda bir önyargı olduğunu düşünüyor musunuz?

Bu hususta kesin bilimsel bir şey söyleyemem zira özel olarak bir araştırma yapmadım. Lakin kendi şahsî gözlemlerimden yola çıkarak toplumda bu çeşit değişimlere karşı bir önyargı olduğunu söyleyebilirim. Toplumda, makul bir yaştan sonra değişim yapmanın doğal olmadığına dair bir algı var. Lakin bence öğrenmenin ve yeni yollar denemenin yaşı olmamalı.

‘İŞ-YAŞAM İSTİKRARI…’

Yeni meslek modellerine yönelme makul yaş ya da meslek kümelerinde daha mı fazla?

Meslekten çok bireylerin hayata bakışına, sistemin dönüşümüne bağlı. Beşerler artık sabah 9 – akşam 6 çalışmak yerine daha özgür alanlar yaratmaya çalışıyor. Mesleklerin müsaade verdiği ölçüde, bilhassa yazılım ve dijital alanlarda çalışanlar için bu geçiş daha kolay görünüyor. Fakat genel olarak beşerler iş-yaşam istikrarını tekrar tanımlamak istiyor.

Sizce bayanlar mı yoksa erkekler mi değişime daha açık?

Kadın-erkek diye ayırmayalım, ‘soru soranlar’ değişime daha açık oluyor.

Kitaptaki kıssalar ortasında sizi en çok etkileyen hangisi oldu?

Kitaptaki her kıssa bir kahramanlık hikayesi. Soru soran, araştıran ve yürek gösteren herkes bence bir kahraman. Bu yüzden rastgele birini başkasından ayırmak güç. Birtakım öyküler daha keskin, kimileri daha derin lakin her biri kendine mahsus bir dönüşüm sürecini anlatıyor.

‘ABLA YA DA TEYZELERİ OLMAK İSTEMEDİM’

Kendi meslek değişim seyahatinize baktığınızda ‘iyi ki’ dediğiniz ve vakit zaman ‘keşke’ diye düşündüğünüz noktalar var mı?

Her seçim, içinde hem ‘iyi ki’leri hem de ‘keşke’leri barındırıyor. Avukatlığa dair özlediğim şeyler var, bilhassa grup çalışmasını çok özlüyorum. Terapistlikte çok daha ferdi çalışıyorum ve bu, avukatlıkta deneyimlediğim grup ruhundan farklı bir şey. Lakin genel olarak, bu değişimi yaptığım için katiyetle ‘iyi ki’ diyorum. Şimdi yeni mesleğimde gerçekleştirmek istediğim her şeyi tamamlamış değilim. Daha yolun başındayım ve ilerleyen yıllarda ‘iyi ki’lerimin daha da artacağını düşünüyorum.

Yıllar sonra yine öğrenci olmak nasıl bir tecrübeydi??

Üniversiteye geri dönmek inanılmaz keyifliydi. Merak ettiğim bir alanda okumak başlı başına büyük bir zevk. Okul yıllarımda kendime bir unsur koydum; yaş farkı ne olursa olsun, sınıf arkadaşlarımla eşit münasebet kurmak istedim. Abla ya da teyzeleri olmak istemedim. Gençlerin dünyaya bakış açıları beni çok etkiledi. Okul bitti ve görüşmeye devam ediyoruz, kahve içiyoruz, sohbet ediyoruz. 25 yaşında, yakın arkadaşım diyebileceğim arkadaşlarım var.

Kızınızla birebir üniversitede tıpkı devirde öğrenci oldunuz, nasıl bir tecrübeydi?

Kızım Bilgi Üniversitesi’nde son sınıftayken ben birinci sınıfa başladım. Bir yıl boyunca birebir üniversitede öğrenci olduk ve nitekim çok güzel bir tecrübeydi. Etrafımızdan ‘Kızınız utanıyor muydu’ üzere sorular geldi lakin tam bilakis, benimle gurur duyuyordu. Bizim için de çok hoş bir anı oldu.