Suriye süreksiz anayasasını belirledi: Şam’ın 5 yıllık yol haritası

Esad rejiminin 8 Aralık 2024’te devrilmesinin akabinde, Heyet Tahrir Şam (HTŞ) ögelerinin liderliğindeki muhalif güçlerin denetiminde tekrar yapılanma sürecine giren Suriye’de evvelki gün tarihi bir adım atılarak süreksiz anayasa metni onaylandı. İhtilalin akabinde eski anayasası, meclisi, devlet ve güvenlik kurumları feshedilen ve Ahmed Şara liderliğinde bir geçiş idaresi kurulan ülkede yeni anayasa metni hazırlanana kadar 53 unsurluk bu beyanname anayasa misyonu görecek. Beyanname daha evvel 3 yıl olabileceği tabir edilen geçiş devrini de 5 yıl olarak belirliyor.

ENDİŞELERE KARŞILIK VERECEK Mİ

Beyannameyi bu ay başında Şara tarafından oluşturulan 7 kişilik bir komite hazırladı. Kalıcı anayasa için ise yeni bir komite oluşturulması öngörülüyor. Ülke genelinde otorite kurmaya çalışan Şara idaresi, son devirde Esad rejimi yanlıları, ülkenin güneyindeki Dürzi topluluğu ve ülkenin kuzeydoğusunda bulunan terör örgütü PKK/YPG’ye yönelik askeri ve diplomatik adımlar atarken, beyannamenin kimi hususları bu mevzulara direkt temas ediyor. Ayrıca Avrupa Birliği ve ABD’nin Suriye’ye yönelik yaptırımları kaldırma konusunda öncelikli olarak değerlendirdiği bayanların ve etnik, dini azınlıkların demokratik haklarının korunması mevzuları da beyannamede yer alıyor. Eski anayasada yer alan, devlet liderinin “Müslüman olması” şartını ve yasamanın temel kaynağı olarak İslam kanunlarının temel alınması özelliğini taşıyan beyannamede öne çıkan noktalar ise şunlar:

İNANÇ VE SÖZ ÖZGÜRLÜĞÜ

– Bütün vatandaşlar, kanun önünde eşit hak ve yükümlülüklere sahiptir. Irk, din, cinsiyet yahut soy farkı gözetilerek ayrımcılık yapılamaz.

– İnanç özgürlüğü garanti altındadır. Devlet, tüm semavi dinlere hürmet gösterir ve ibadet özgürlüğünü teminat altına alır

– Dini cemaatlerin ferdî statüleri, inançlarına ve şeriatlarına uygun olarak korunur ve uygulanır.

– Devlet, söz, niyet, basın, yayın ve medya özgürlüğünü garanti altına alır.

KADIN HAKLARI VURGUSU

– Devlet, insan haklarını ve temel özgürlükleri milletlerarası mukavelelere ve insani normlara uygun biçimde müdafaayı taahhüt eder.

– Devlet, bayanın toplumsal pozisyonunu ve etkin rolünü müdafaayı ve her türlü şiddet ile ayrımcılığa karşı korunmasını taahhüt eder.

– Yargı bağımsızdır. Yargıçlar yalnızca kanuna ve vicdanlarına bağlıdır.

– Hiçbir kabahat yahut ceza, yasal bir düzenleme olmadan uygulanamaz. Hatalı olduğu kanıtlanana kadar herkes pak kabul edilir. Olağanüstü mahkemeler kurulamaz.

KOMİTE BAŞKANI EL-AWAK: ‘GÜVENLİK VE ÖZGÜRLÜK İSTİKRARI VAR’

Geçici Anayasa Komisyonu Başkanı ve Mardin Artuklu Üniversitesi Öğretim Üyesi Abdulhamid el-Awak, evvelki gün düzenlenen imza merasiminde basına beyanname metniyle ilgili açıklamalarda bulundu. Beyannamenin “toplumsal güvenlik ile haklar ve özgürlükler ortasında istikrar kurmayı” amaçladığını söyleyen el-Awak, beyannamenin birebir vakitte kuvvetler ayrılığı prensibini teyit ettiğini belirtti. Bu kapsamda özel mahkemeler ve inanılmaz yargı organlarının kaldırılacağını aktaran el-Awak, devlet liderine evvelki anayasada tanınan istisnai yetkilerin büyük oranda kaldırıldığını belirterek liderin geçiş periyodunda fevkalâde hal ilan etme yetkisine sahip olacağını kaydetti.

HALK KOMİTESİ KURULUYOR

Beyannamenin kalıcı anayasanın kabulü ve seçimlerin gerçekleşmesine kadar süreksiz bir parlamento olarak vazife yapacak Halk Komitesi kurduğunu anlatan Suriyeli teknokrat, komite üyelerinin üçte ikisinin süreksiz lider tarafından seçilen bir komite tarafından, üçte birinin ise direkt lider tarafından atanacağını söyledi. El-Awak kelam konusu komitenin yasamada büsbütün kelam sahibi olacağını aktardı.

TERÖR ÖRGÜTÜNDEN TEPKİ

Öte yandan Suriye’nin kuzeydoğusunu denetim eden terör örgütü PKK/YPG yayımladığı bir açıklamayla, beyannameyi sert bir lisanla eleştirerek reddetti. Açıklamada beyannamenin genel çerçevesi bakımından Esad rejimi siyasetlerini andırdığı belirtilirken, Kürtler ve Hıristiyanlar üzere Suriye’deki etnik ve dini azınlıkları görmezden geldiği sav edildi. YPG’ye bağlı SDG elebaşısı Mazlum Abdi ve Şara 10 Mart’ta YPG denetimindeki bölgenin Şam’a bağlanmasını öngören sekiz unsurluk bir mutabakat imzalamıştı.

FİDAN: SURİYE’DE HAYAT NORMALE DÖNMELİ

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, katıldığı bir canlı yayında dış siyaset gündemine ait kıymetli açıklamalarda bulundu. İşte Fidan’ın yorumlarından değerli başlıklar:

◊ Suriye’de terör faaliyetlerine bulaşan bütün silahlı ögelerin denklem dışına çıkması, bütün nüfusların olağan bir hayata dönmesi elzem. Biz hiçbir vakit için orada bir otonomi yahut özerklik arayışına ait bir taviz olduğunu düşünmüyoruz.

◊ Yeni idareye telkinimiz Suriye Kürtlerinin haklarının verilmesi, bu hem Cumhurbaşkanımız hem de Türkiye için olağanüstü değerli.

◊ Ukrayna savaşının başlaması tarafları böldü, bitmesi de bölüyor. Başından beri Türkiye’nin dillendirdiği cümleler bugün ABD tarafından dillendiriliyor.

◊ İngiltere’nin, Avrupa’nın belirli ülkelerinin, Türkiye’nin içinde bulunduğu bir yapının bölgede kendi çekim merkezini oluşturması çok mümkün.

EMEVİ CAMİSİ’NDE 12 YIL SONRA TERAVİH NAMAZI

Suriye’nin Halep kentinde, Vakıflar Bakanlığı’nın dayanağıyla restore edilen tarihi Emevi Camisi’nde, 12 yıl sonra teravih namazı kılındı. Rejim güçlerinin 2013’teki hücumları sonucu büyük hasar gören caminin onarım çalışmaları yaklaşık 3 ay sürdü. Uzun bir ortadan sonra ibadet etmenin memnunluğunu yaşayan vatandaşlar, duygusal anlar yaşadı. Halep’in tarihi simgelerinden biri olarak kabul edilen Emevi Mescidi, İslam mimarisinin değerli yapıtları ortasında gösteriliyor.

İSRAİL DÜRZİ KARTINI OYNAMAYA DEVAM EDİYOR

İsrail’in Suriye’de Şam idaresine karşı Dürzi azınlığı yanına çekme gayretleri sürüyor. Suriyeli Dürzi din adamlarından oluşan yaklaşık 100 kişilik bir heyet, hac ziyareti için dün birinci sefer İsrail’e geçti. Dürzi inancının en değerli figürlerinden biri olan Hz. Şuayb’in Celile’deki mezarını ziyaret eden heyetin bugün de İsrail’deki Dürzi toplumunun ruhani lideri Şeyh Muvaffak Tarif ile bir ortaya gelmesi bekleniyor. Netanyahu idaresi, Suriye’de Esad rejiminin devrilmesinin akabinde İsrail hududuna yakın bölgede yaşayan Dürzileri, Şam idaresine karşı muhafaza mazeretiyle yeni bir siyaset izlerken Suriye ile İsrail ortasında Dürzilere ilişkin yeni bir tampon bölge oluşturma uğraşı sergiliyor. İsrail Savunma Bakanı Israel Katz, geçen hafta “Şam idaresi Dürzilere ziyan verirse, biz de onlara ziyan veririz” demişti. Bu açıklama, Şam kırsalında bulunan Dürziler ile Hıristiyanların yaşadığı Ceramana kentinde Şam’a bağlı güvenlik güçleriyle Dürziler ortasında yaşanan çatışmaların akabinde gelmişti. Öte yandan Lübnan’daki Dürzi cemaati ise bir açıklama yayımlayarak kelam konusu ‘ziyarete’ reaksiyon gösterdi.