Kilo vermekte zorluk mu çekiyorsunuz? ‘Şişmanlık geniniz’ olabilir! ‘Doyma hissini zorlaştırıyor, bu durum düzeltilebilir ama…’

Bazı beşerler kilo vermekte çok zorlanır ve bu durum, genetik faktörlerden kaynaklanıyor olabilir. Cambridge Üniversitesi’ndeki bilim insanları, ‘şişmanlık geni’ olarak bilinen bir genin bu durumu etkileyebileceğini keşfetti. Bu genin ismi ise DENND1B.

DENND1B genindeki bir değişiklik, birtakım insanların yiyecekleri denetim etme yeteneğini zayıflatabiliyor. İlginç bir halde, bu genetik değişiklik, Labrador Retriever köpeklerinde de bulunuyor ve bu, bu köpeklerin neden basitçe şişmanlayabildiğini açıklayabilir.

Bu araştırma için 241 Labrador Retriever köpeği incelendi. Köpeklerin obeziteye yatkınlığı, insanlardaki üzere fazla yemek yemek ve az hareket etmek üzere çevresel faktörlerden etkileniyor. Araştırmacılar, köpeklerin ne kadar aç olduklarını gözlemlediler ve genetik testler yaparak, hangi genlerin obeziteyle bağlı olduğunu araştırdılar.

Sonuçta, köpeklerde obeziteye neden olan birkaç gen tespit ettiler, lakin bunlar ortasında en güçlü irtibat DENND1B genindeki değişiklikle bulundu. Bu genetik değişiklik, beynimizde açlık ve tokluk durumunu düzenleyen bir yolu etkiliyor. Bu mutasyona sahip köpeklerin bedenlerinde daha fazla yağ bulunduğu görüldü. Ayrıyeten, bu genetik değişiklik, yalnızca obeziteyi değil, tıpkı vakitte kimi sıhhat problemlerini da etkileyebilir.

‘DENND1B’NİN İKİ KOPYASINA SAHİP BİR KİŞİ TESPİT ETTİK’

Çalışmanın baş muharriri Dr. Eleanor Raffan, Daily Mail’e yaptığı açıklamada, “DENND1B, beynin yiyeceklere verdiği yansıyı değiştiriyor” dedi ve şöyle devam etti:

“İnsanlarda DENND1B’nin tesiri çok incedir. Yaklaşık bir BMI (vücut kitle indeksi) noktasının 0,01’i kadar fark yaratır. Bu küçük bir bile bir kişinin kilo alma eğilimini artırabilen ya da azaltabilen, genomda keşfedilen 1.000’den fazla genetik varyasyondan yalnızca biridir. Lakin bu varyasyonlar bir ortaya gelerek net tesirlerinin ‘genetik risk yükü’ oluşturmasına ve kişinin obeziteye yatkın ya da buna karşı dirençli hale gelmesine neden olmaktadır.”

Dr. Raffan, “Ayrıca, yaşamının erken devirlerinde şiddetli obezite sorunu yaşayan ve DENND1B mutasyonunun iki kopyasına sahip bir insan hastasını da tespit ettik” diye ekledi.

Peki tüm gelişmeleri nasıl yorumlamak gerekiyor? Tıbbi Genetik Uzmanı Doç. Dr. Muhsin Elmas ile 4 soruda mevzuyu mercek altına aldık.

‘DENND1B, BU SÜRECİN ANAHTAR OYUNCUSU’

1- DENND1B genindeki mutasyonun, insanların yiyeceklere karşı direnç gösterme yeteneğini nasıl azalttığına dair daha fazla bilgi verebilir misiniz? Bu mutasyonun biyolojik düzenekleri hakkında neler söylersiniz?

Poligenik, birden fazla genin etkileşimiyle ortaya çıkan hastalıklar demektir. Obezite de bunlardan biridir. Poligenik bir hastalık, aslında bir dizi genin etkileşimiyle ortaya çıkar. Bunu, bir damlanın birikerek sonunda bardağı taşırmasına benzetebiliriz. Vakitle, her bir genin tesiri bir ortaya gelir ve sonunda hastalık ortaya çıkar.

DENND1B, MYC, ERPG, RAS üzere bir dizi gen birleşerek bu süreci oluşturur. Bu genler birleştikçe, tesirleri birikerek obezite üzere hastalıkların daha süratli ortaya çıkmasına neden olur. Yani, DENND1B genindeki küçük bir değişiklik bile, o bardağın daha süratli dolmasına ve hastalığın daha çabuk gelişmesine sebep olur.

Eğer DENND1B geninin içinde bir mutasyon meydana gelirse, şahısta doyma hissi zorlaşır. Yani, kişi daha geç doyar, daha uzun mühlet açlık hisseder ve beynine doygunluk sinyali ulaşmakta zorlanır. Yapılan bu çalışmada da DENND1B geninde mutasyon bulunan köpeklerin, mutasyonu olmayanlara nazaran yüzde 8 daha fazla obez oldukları ve daha güç doydukları gözlemlenmiş. Epey değerli bir araştırma…

‘GENETİKLE İLGİLİ ŞÖYLE BİR CÜMLE VARDIR: DOĞDUĞUN KONUT KADERİNDİR’

2- Genetik faktörler ile ömür stili ortasındaki istikrar, obezite ve kilo alımını nasıl etkiliyor?

Genetikle ilgili şöyle bir cümle vardır: Doğduğun mesken kaderindir. Biz anne ve babamızı seçemeyiz, hasebiyle onlardan gelen genetik malzemesi de seçemeyiz. Ne miras kaldıysa, onu alıyoruz. Bazen kimi beşerler şanslıdır; çok abur cubur yerler, çok yemek yerler, günde 5-10 öğün yerler fakat yeniden de çok fit ve sağlıklı bir bedene sahip olurlar. Fakat birtakım beşerler da çok az yer, neredeyse yalnızca su içseler bile kilo alırlar.

Bunun sebebi, aslında anne ve babamızdan aldığımız genler ve bu genlerin birbiriyle olan etkileşimidir. Şayet makus bir genetik mirasa ve DENND1B geni üzere birçok fazla yeniden sahipseniz kilo almaya devam edersiniz. Lakin şunu da unutmamak lazım: Genler tek başına sorumlu değil. Genetik faktörlerin rolü yüzde 51, hayat üslubumuzun rolü ise yüzde 49. Yani genetik yapı değerli olduğu kadar ömür şeklimiz da çok değerli.

‘DİSİPLİNLİ OLMAK GEREKİYOR, ÜÇ YA DA BEŞ GÜN DİYET YAPMAKLA BU SORUN ÇÖZÜLMEZ’

3- Genetik olarak obeziteye yatkın bireyler nelere dikkat etmeliler?

Her şeyden değerlisi disiplinli olmak gerekiyor. Üç gün diyet ya da beş gün diyet üzere bir yaklaşım olmaz. Bu bireyler ömür uzunluğu ömür usulünü değiştirmeliler. Mesela, benim anne ve babamdan diyabet mirasım var. Bu nedenle, ben ne yapıyorum? İki öğün yemek yiyorum, diyet yapıyorum, antrenman yapıyorum, haftada üç gün koşuyorum. Bu formda diyabeti denetim altında tutmaya çalışıyorum. Maalesef bu durumu denetim edebilmek için daha fazla efor sarf ediyorum, diğerlerinden daha fazla gayret gösteriyorum.

Örneğin, kan şekerimi ölçtüğümde, 17-18 saat yemek yemediğimde bile kan şekeri düzeyim 120 oluyor. Öbür bir beşerde bu düzeyin 80 civarında olması gerekirdi. Ancak işte, bu genetik mirasım. Bu, babamdan gelen bir yatkınlık. Yapacak bir şey yok. Özetle bu şahıslar, bir uzmanla görüşüp, diyet listeleri yaparak sağlıklı bir formda yaşamak zorundalar.

‘BU DURUM DÜZELTİLEBİLİR AMA…’

4- Obeziteyi önlemek hedefiyle bu genetik yolları gaye alan tedaviler var mı?

Bu durum düzeltilebilir. Şayet bu mutasyon, antisens oligonükleotid terapisi (Bu terapide, makul bir genin fonksiyonunu düzenlemek yahut engellemek için özel olarak tasarlanmış kısa DNA yahut RNA dizileri kullanılır) yahut gen tedavisiyle düzeltilirse ve yanlışsız bir kopya sağlanırsa, kişi olağan işleyişine geri dönecek ve daha çabuk doygunluk hissi yaşayacak. Benim iddiam, önümüzdeki 10 yıl içinde, bu tıp tedavi yollarının hayatımıza girmesi mümkün olacak. Bu tıp sorunların tahlili, gen tedavisi ve akıllı ilaçlarla sağlanabilir. Lakin doğal ki, o günlere ulaşmak için vakte muhtaçlığımız olacak.

Fotoğraflar: iStock