7 milyon dolarlık düzmece banknot ele geçirildi! ‘Gerçeğinden ayırt etmek çok sıkıntı, bayram öncesi devirlerde artıyor’ | BU İŞARETLERE DİKKAT

Dünya genelinde geçersiz para üretimi ve dağıtımında kayda kıymet bir artış gözlemleniyor. Bilhassa uydurma dolarlar, memleketler arası finans sistemine yönelik önemli tehditler oluştururken ekonomik istikrarı sarsıyor.

Bu durum hem bireyler hem de işletmeler için önemli mali kayıplara yol açarken, güvenlik güçlerini sahtecilik kabahatleriyle gayrette daha faal adımlar atmaya yöneltiyor. Mersin’de yaşanan son bir olay ise bu sıkıntıyla uğraştaki kararlılığı bir defa daha gözler önüne serdi.

Mersin polisi, matbaa kurarak düzmece dolar basan bir kalpazan şebekesini çökertti. Operasyonda toplamda 7 milyon 99 bin 200 düzmece dolar ele geçirilirken, üç kuşkulu tutuklandı. Yapılan aramada ise 4 milyon 800 bin kesite ve renklendirmeye hazır A4 kâğıdı, para basma makineleri ve başka materyaller ele geçirildi. Toplamda da 2 milyon 299 bin 200 uydurma doların piyasaya sürülmeye hazır olduğu öğrenildi.

Fotoğraf: AA

‘GERÇEK PARALARA ÇOK YAKIN BANKNOTLAR ÜRETİYORLAR’

Son iki yılda dünya genelinde düzmece banknotlarla ilgili önemli bir sorun yaşandığını söyleyen Altın ve Para Piyasaları Uzmanı İslam Memiş, “Özellikle global enflasyonun tesiriyle beşerler nakit kullanmaya daha fazla yöneldi. Bu durum kalpazanların iştahını uygunca kabarttı” dedi.“Modern teknolojinin gelişmesiyle birlikte dijital dünyanın nimetlerinden faydalanan kalpazanlar, artık eski tekniklerle hudutlu kalmayıp, neredeyse birebir taklit ya da gerçek paralara çok yakın banknotlar üretiyorlar” diyen Memiş, “Bu durum, düzmece ile gerçeği ayırt edemeyecek bir hale gelmemize yol açıyor. Hem kâğıt kalitesi hem de mürekkep kullanımı noktasında kaydettikleri ilerlemelerle, ne yazık ki büyük bir muvaffakiyet elde ediyorlar” sözlerini kullandı.

‘GEÇEN YILKİ  50-100 DOLAR PANİĞİNİN TESİRİ HÂLÂ DEVAM EDİYOR’

Geçen yıl, 50 ve 100 dolar banknotlarıyla ilgili yaşanan büyük paniğe de vurgu yapan İslam Memiş, “Geçtiğimiz kasım ayında ülke genelinde, uydurma döviz krizine dair kıymetli bir süreç kelam konusu olmuştu ve tesirleri hâlâ devam ediyor. Kamu bankaları eski ve yeni basım 50-100 doları kabul etmeye devam ederken, birtakım özel bankalar hâlâ bu paraları kabul etmiyor. Döviz ofisleri ise eski ve yeni basım 50-100 doları aşikâr bir kurul karşılığında alıyor, bu da beğenilen değil” halinde konuştu.

BAYRAM ÖNCESİ PERİYOTLARDA UYDURMA BANKNOT OLAYLARI ARTIYOR

“Vatandaşlarımızın uydurma banknotlara karşı daha dikkatli olmaları gerekiyor” diyen İslam Memiş, “Geçen yıl yaşanan ağır uydurma banknot olaylarından sonra büyük bir artış olmasa da hâlâ piyasada düzmece dolarlarla karşılaşıyoruz. Bilhassa yaz aylarının başı ve bayram öncesi periyotta uydurma banknotların sayısında besbelli bir artış yaşanıyor. Önümüzde Ramazan Bayramı var ve bu devirde çarşıda, pazarda düzmece banknotların dolanımı daha ağır hale gelebilir. Bu durum, dolar bazlı düzmece paralarda görülebileceği üzere TL bazlı uydurma paralarda da görülecektir. Bu nedenle, çok daha dikkatli olmak gerekiyor” ikazında bulundu.

SAHTE DOLAR NASIL ANLAŞILIR?

İslam Memiş, “Geçen yılki durum bize şu gerçeği gösteriyor: Döviz ofisleri ve bankalarda çalışanlar bile gözleriyle ayırt edemeyecek kadar gerçekçi düzmece paralara karşı savunmasızken, piyasada vatandaşların bu geçersiz paralara karşı dikkatli olabilmesi çok daha zor” dedi. Memiş, şu bilgilerin altını çizdi:

— Kalpazanlar, düzmece parayı ekseriyetle bankaların ve döviz ofislerinin kapalı olduğu saatlerde, yani saat 17’den sonra tüccarlara yahut gözüne kestirdikleri vatandaşlara vererek eritiyorlar. Geçersiz parayı çoklukla direkt olarak bozdurulmuyorlar, bunun yerine alışveriş yaparak, düzmece dövizi bozduruyorlar. Bu nedenle, esnaflarımızın bilhassa saat 17’den sonra dikkatli olmaları gerekir.

— Başka yandan, sokaklarda, çarşı pazarda, hastane kapılarında yahut parklarda yaşlıların dikkat etmesi çok kıymetli. Zira duygusal suiistimaller de epey yaygın. Örneğin, bir kişi hastane bahçesinde beklerken ya da bir yakınına ziyarete gitmişken, panikle kalpazan geliyor “Yukarıda hastam var, yanımda Türk parası yok, dövizim var, bunu bozabilir misiniz? Yardımcı olabilir misiniz?” halinde bir kıssa anlatıyor. Güzel niyetli vatandaşlar yardım ediyor lakin sonunda döviz ofisine gidip dolandırıldıklarını fark ediyorlar. Bu çeşit olaylar epeyce yaygın olup, bilhassa dikkat edilmesi gereken bir durum…

İnsanların geçersiz doları gözle yahut dokunarak ayırt etmesi güç olsa da birden fazla uzmanın dikkat çektiği kimi kıymetli noktalar bulunuyor:

SAHTE TÜRK LİRASI NASIL ANLAŞILIR?

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın resmî internet sitesinde yer alan bilgilere göre bir banknotun geçersiz olup olmadığını anlamak için, kâğıt paraların taşıdığı özellikleri bilmek ve buna nazaran karşılaştırma yapmak gerekiyor. Bu bağlamda 13 hususa dikkat çekiliyor:

1- Banknot kâğıdı: Yepyeni banknot kâğıdı, yüzde 100 pamuk elyafından üretilmiş olup, Ultraviyole (UV) ışık altında parlamıyor. Kâğıt renkleri, her kupürün hâkim renginin çok açık bir tonu. Ayrıyeten kullanılan kâğıtlar, kirlenmeye karşı epey sağlam. Piyasada bulunabilen uydurma banknot kâğıdı ise çoklukla üzeri özel kaplanmış olmasına karşın, UV ışık altında parlama özelliği gösteriyor.

2- Filigran: Özgün banknotların ön yahut art yüzü ışığa tutulup bakıldığında, baskısız beyaz alanda Atatürk portresi ve kupür bedelini gösteren sayıdan oluşan filigran görülüyor. Birtakım uydurma paralarda  filigran hiç bulunmuyor kimilerinde ise kâğıdın içinden yahut dışından baskı yolu ile taklit ediliyor.

3- Kılcal lifler (Güvenlik Elyafları): Yepyeni banknot kâğıdı içine, Merkez Bankası tarafından üretim evresinde yerleştirilmiş, çıplak gözle görülemeyen; lakin UV ışık altında mavi ve kırmızı parlama veren kılcal lifler bulunuyor. Geçersiz banknotlarda ise bu lifler, baskı yolu yahut fosforlu kalem ile taklit edilmeye çalışılıyor.

4- Emniyet şeridi: Yepyeni banknotlarda, ışığa tutulduğu vakit düz bir sınır formunda ve üzerinde kupür pahasını gösteren sayı ve TL harflerinin yer aldığı emniyet şeridi bulunuyor. Kâğıda gömülü olan bu şeritler, UV ışık altında kupür kıymetine nazaran mavi, kırmızı ve sarı olarak üç farklı renkte parlama gösteriyor. Geçersiz paralarda, bu emniyet şeridi baskı yolu ile taklit edilmeye çalışılıyor.

5- Holografik şerit folyo: Özgün banknotların sağ ön yüzünde, farklı açılardan bakıldığı vakit renkli ve parlak yansımalar veren holografik şerit folyo bulunuyor. Düzmece kâğıt paralardaki folyolarda, gümüş renkli ve yanardöner yaldız kullanıldığı görülüyor.

6- Renk değiştiren şerit baskı: Banknotların art yüzünde, kupür pahasını gösteren sayı ve TL harflerinden oluşan şerit baskı yer alıyor. Yarı şeffaf sarı renkli yansıma veren bu baskılar, renk değiştirme özelliğine de sahip. Düzmece banknotlardaki baskıların, yepyeniye misal biçimde taklit edilmeye çalışıldığı görülüyor.

7- Kabartma baskı: Gerçek banknotların ön yüzünde kimi yazı ve sayı kümeleri ile motiflerde uygulanan, parmakla dokunulduğunda kabartma tesiri hissedilen, özel bir baskı tekniği kullanılıyor. Geçersiz banknotlarda ise bu kabartma baskı uygulanmadığı üzere, kimilerinde yükseklik hissi veren sistemlerin uygulandığı görülüyor. 

8- Bâtın imaj: Özgün banknotların ön yüzünde, Atatürk portresi ceketinin sağ tarafında bulunan yedi köşeli ve motifli rozet içinde saklı bir imaj yer alıyor. Enine ve uzunluğuna yatay çizgilerle oluşturulan bu imaja; göz hizasında yatay bir formda bakıldığında, kupür bedeli sayısı okunabiliyor. Uydurma paralarda bu saklı imaj efekti, gerçek versiyonu üzere verilemiyor.

9- Mikro yazı: Orjinal banknotların ön yüzündeki ay-yıldız motifinin içinde, kupür pahasını sayı ve TL harfleri ile gösteren, kabartma baskı tekniğinin uygulandığı mikro yazılar bulunuyor. Büyüteçle okunabilen bu yazılar, Merkez Bankasının bastığı gerçek paraların bir başka göstergesi… Uydurma banknotlarda ise bu mikro yazı alanları, büyüteç ile bakıldığı vakit deforme olduğu için okunamıyor. Lakin kimi geçersiz versiyonlarda, uygulanan baskı tekniği nedeniyle mikro yazıların okunabilirliği artmış durumda…

10- Bütünleşik manzara: Yepyeni banknotların ön ve art yüzünde yer alan ve kupür kıymetini gösteren sayılar, ışığa tutulduğu vakit birbirini tamamlıyor. Oluşan bu bütünleşik imaj, geçersiz banknotlarda çoklukla bozuk ve sistemsiz olarak görülüyor. 

11- Floresan (UV) tesirli mürekkep: Yepyeni banknotların ön yüzündeki Atatürk portresi üzerinde, floresan tesirli mürekkep ile basılmış, sayı ve TL harfler bulunuyor. Bu özellikte bir mürekkep kullanılarak basılan kupür pahaları, UV ışığı altında parlama özelliğine sahip. Kimi düzmece banknotlarda, sayı ve TL harflerinin yepyeniye misal halde parlamasını sağlayacak yolların uygulanmaya çalışıldığı görülüyor.

12- Seri ve sıra numaraları: Orjinal banknotların art yüzünde, siyah ve kırmızı mürekkep ile basılmış iki adet seri ve sıra numarası bulunuyor. UV ışığı altında bu numaraların; siyah mürekkep ile basılanı yeşil, kırmızı mürekkep ile basılanı kırmızı parlama veriyor. Gerçek banknotlarda siyah mürekkep ile basılan seri ve sıra numarası, uydurma versiyonlarda UV ışık altında yeşil olarak parlamaz. Ancak birtakım uydurma paralarda, kırmızı mürekkep ile basılanlar, UV ışık altında kırmızı parlama verecek halde taklit edilebiliyor.

13- Boyut farkı: Kupür kıymetlerine nazaran farklı boyutlara sahip olan özgün banknotlar, uzun kenarında 6 mm, kısa kenarında ise ikili küme biçiminde 4 mm fark oluşturularak basılıyor. Düzmece banknotların yepyeni banknotlarla tıpkı ebatlarda taklit edilmelerine karşın, kimilerinin en ve uzunluklarında birkaç mm’lik küçük farklılıklar gözlemlenebiliyor.

Fotoğraflar: iStock