Anadolu’nun Mitleri Dijital Çağda: “Biz kendi öykümüzü anlatmazsak, öbürleri anlatır!”

“KÜLTÜR VE SANAT BİRER YUMUŞAK GÜÇTÜR. BU GÜCÜ ÂLÂ KULLANAN KENDİ KÜLTÜRÜNÜ EMPOZE EDER”

Mitolojinin insanlığı birleştiren ortak bir lisan olduğunu söylüyorsunuz. Pekala, sizce Anadolu medeniyetleri mitolojisi neden global oyun ve sinema dünyasında Yunan, İskandinav ve Mısır mitolojileri kadar yer bulamadı? Bu algıyı değiştirmek için nasıl bir yol izlemeliyiz?

Gülşah Elikbank: Algıyı yöneten piyasayı da yönetir. Kültür ve sanat birer yumuşak güçtür. Bu gücü uygun kullanan kendi kültürünü empoze eder, tanıtır ve talebi de yönetir haliyle. Biz bugüne kadar kendi mitolojimize, Anadolu’nun kadim öykülerine sahip çıkmak için güçlü bir adım atmadık. Sinema kesimi de daha garantili işlerin peşinden gitmeyi tercih etti genelde. Örneğin, Kore dizileri tutunca hepsi onların yerli versiyonlarını çekti hatırlarsanız. 15 yıl evvel Kore müziği ya da dizileri diye bir şey kelam konusu bile değildi, şu an bilhassa yeni kuşak için vazgeçilmez konumdalar. Bunu neden biz de başarmayalım? Üstelik biz tüm bu kültürlerden daha esaslı gelenek ve öykülere sahibiz. Ben bir edebiyatçı olarak esasen bu çeşitlerde eserler veriyordum lakin artık bir şenliğin gücüyle sinema bölümünün ve hasebiyle onun etkileşimde olduğu tüm bölümlerin dikkatini Anadolu’ya çekiyoruz.

Festival gezici formatta ilerliyor ve bu yıl Troya Antik Kenti üzere çok özel lokasyonları da içeriyor. Şenliğin farklı tarihi kentlerde düzenlenmesi izleyiciyle kurduğunuz bağı nasıl etkiliyor?

1. Elikbank: Bu biraz da bizim eski göçebe kültürümüze atıf yapmak için düşündüğümüz bir içerik. Birebir vakitte şenlikler izleyicisini, takipçilerini her sene farklı, ilgi cazip etkinliklerle şenliğin bir kesimi olmaya davet etmeli. Biz de bunu yapmaya uğraş ediyoruz. Şenlik vaktinde farklı kentlerden hatta ülkelerden hem ülkemizdeki farklı kentleri, antik kentleri görmeye gelsinler hem de şenlikteki disiplinlerarası aktiflikleri takip etsinler istiyoruz. Bu nedenle gezici formatımız büyüyerek devam edecek.

AVATAR’DAKİ “HAYAT AĞACI” TÜRKLERE ÖZGÜ

“Biz kendi öykümüze sahip çıkmazsak, öbürleri bizim için yeni öyküler yazmaya devam edecek” diyorsunuz. Pekala, sizce Batı kültürü, Anadolu medeniyetleri mitolojisinden en çok hangi ögeleri aldı ve tanınan kültüre uyarladı?

1. Elikbank: Avatar sinemasını izlemeyen yoktur sanırım. Oradaki Hayat Ağacı, şamanik ögeler büsbütün bize has. Devler bizim mitolojimizin, masallarımızın içinden çıkmadır. Bir de elbette tüm bu kültürlerin birbirlerini etkilemeleri kelam konusu. Kelamlı gelenek ile başlayan kıssa anlatıcılığı kültürel tesirlerle anlatım biçimini değiştirir, lokal kodlar alır ancak özü birebirdir. Biz o özün peşindeyiz ve o öz de Anadolu’da. Ejderhalar bile bizim hikayelerimizden çıkmadır, dersem ne kadar geniş bir kavramsal etkileşimden kelam ettiğim daha güzel anlaşılır.

Festivalin uzun vadeli gayeleri ortasında, mitoloji temalı sinema projelerine verdiğiniz dayanağı dijital oyun kesimine de taşımak var mı?

1. Elikbank: Öncelikle elbette güçlü bir hikâye… Zira âlâ yazılmış bir öykünüz olmadan güzel bir sinema çekemezsiniz. Güçlü senaryolar öykü anlatıcılığı önceliklerimiz ortasında. Sonrasında elbette bu kıssaların sinemaya uyarlanması var. Lakin yeni kuşağın bilgisayar oyunlarına, teknolojiye ilgisini görmezden gelemeyiz. Sinema teknoloji ile çok daha güçlü. Biz teknolojiyi bir tehdit değil bir fırsat olarak görüyoruz. Bu nedenle de bu sene Anadolu medeniyetlerinin mitolojisinden esinlenerek tasarlanacak bir oyun müsabakası açtık. Elbette şenlik olarak, başlattığımız bu işleri memleketler arası alana sokmak, pazarlamak üzere gayelerimiz var. Şenlik büyüyüp güçlendikçe bu hayallere daha çabuk ulaşacağız.

“OYUNLAR OYUNCULARA O DÜNYANIN BİR MODÜLÜ OLMA OLANAĞI TANIR.”

Rahmi Bey merhaba. Öncelikle yarışmanıza çok müracaat olmasını dilerim. Siz oyunların yalnızca bir cümbüş aracı değil, birebir vakitte bir anlatı sanatı olduğunu belirtiyorsunuz. Sizce bir görüntü oyunu, mitolojiyi anlatmak konusunda sinema ve edebiyattan daha tesirli olabilir mi?

Rahmi Aydemir: Katiyetle olabilir. Zira oyuncuya pasif bir izleyici ya da okur olmaktan öte, direkt bir tecrübe sunar. Sinema ve edebiyat makul bir anlatı çerçevesi ile bunu yaparken, oyunlar oyunculara o dünyanın bir kesimi olma imkanı tanır. Bir kahramanın yerine geçtiğinizde onun seçimlerini yapar, mitolojik bir kentin sokaklarında dolaşır, ilahlarla yüzleşir ve hatta efsanelerin akışını değiştirebilirsiniz. Bilhassa çevresel öykü anlatımı sayesinde, mitolojinin geçtiği dünyayı keşfederek öğrenmek, onu okumaktan yahut izlemekten çok daha derin bir bağ kurulmasını sağlar-ki dijital oyunları sinema ve edebiyattan ayıran bir diğer ögedir. Tabi burada maruz kalma mühletleri de yarattığı tesir konusunda belirleyici. Oyunculara verilen keşfetme özgürlüğünün yanı sıra, oyunların uzun bir müddet boyunca tüketilebilmeleri, mitolojiyi kendi suratlarında deneyimlemelerine imkan tanıyarak,  anlatıyı daha güçlü ve öteki formlara göre daha unutulmaz kılabilmektedir.

HİTİTLERİN FIRTINA RABBİ TEŞUP İLE EJDERHA ILLUYANKA EFSANESİ

Anadolu’nun mitolojisi, büyük savaşlar, kehanetler, ilahlar ve efsanelerle dolu. Sizin oyun dünyasına aktarılmasını en çok istediğiniz mitolojik kıssa hangisi? Hangi kahramanı ya da bir oyunda görmek isterdiniz?

1. Aydemir: Hem oyun hem de sinema için bu toprakların öykülerinden ilham alıyorum; bu nedenle eriştiğim, okuduğum pek çok mit var ve Anadolu’nun mitolojisi ve mirası hakikaten eşsiz. Bu mirasın üzerindeki örtüyü kaldırdığınızda oyun dünyasına aktarılmayı hak eden o çok kadar kıssa var ki, tercih yapmak çok sıkıntı. Bunlar ortasında bilhassa birini seçmem gerekiyorsa, Hititlerin Fırtına Rabbi Teşup ile Ejderha Illuyanka ortasındaki efsaneyi tercih ederdim. Oyun dünyasında görmeyi en çok istediğim mitlerden biri bu. Bunun yanı sıra kaybolan ilah Telepinu da, Friglerin Ana Tanrıçası Kibele de oyun dünyası için güçlü profillere ve öykülere sahipler. Değişik olan bu öykülerle yoğruldukça başka mitolojilerle de bağlam kurmaya başlıyorsunuz. Mesela Teşup ile tanıştığınızda, günün sonunda sahip olduğu baltanın İskandinav Rabbi Thor’un Mjölnir’ine ne kadar benzediğini keşfedip, öykünün salt formatının bu topraklarda yattığının farkına varmak inanılmaz size bir haz veriyor.

“MİTOLOJİK KAHRAMANLAR KÜLTÜREL MİRASIN TAŞIYICILARI DA OLABİLİRLER”

Oyunların, mitolojiyi yalnızca anlatmakla kalmayıp, yaşatarak deneyimletmesi üzere bir gücü var. Sizce bir oyuncunun mitolojik bir karakterin yerine geçmesi, öyküye olan bağını nasıl değiştirir? Bu bağın turizme ve kültürel mirasa tesirleri olabilir mi?

1. Aydemir: Bir mitolojik figürün yahut kahramanın rolüne büründüğümüzü hayal edelim. Onun yaşadığı periyodun dinamikleri, ahlakı ve fikir yapısıyla, o figürün alacağı kararları ve seçimleri şahsen yapmış oluruz. Bu, sırf bir kahraman olmanın ötesine geçip, tıpkı vakitte o devrin kültürünü, kıymetlerini ve toplumsal dinamiklerini deneyimleyerek bir dönüşüm seyahatine çıkmamızı sağlar. Artık karakterin ve onun ilişkin toplumun duygusal ve felsefi katmanlarıyla temas kurmanız olasıdır. Oyunları cazip kılan da bu. Üstelik gri karakterlerle yani insan tabiatını tam manasıyla temsil eden oyun kahramanlarıyla, oyuncuların daha güçlü bir bağ kurduğu da yadsınamaz bir gerçek. Milletlerarası muvaffakiyet göstermiş yüksek bütçeli oyunların birçoğunun yaptığı da budur. Artık öyküyü deneyimleyen değil onu yaşayan bir kullanıcısınızdır. Bu bağ vakitle sizi, karakterin gayret ettiği topraklara, günümüzdeki rotasına yelken açmanızı sağlayacak bir motivasyonla sonuçlanabilir.

Odyssey oynayan bir oyuncunun Peloponez Savaşı’nın gerçekleştiği Mora’yı görmek istemesi kadar doğal bir içgüdü yoktur bence. Bu manada naçizane fikrim, kimilerine nazaran fantastik bir yaklaşım olabilir lakin mitolojik figürler ve kahramanlar, oyunlarda yalnızca efsaneleri temsil eden karakterler olarak kalmazlar. Birebir vakitte bir kültürel mirasın taşıyıcıları da olabilirler.

 Uluslararası Mitoloji Sinemaları Şenliği Hakkında:

Uluslararası Sinema ve Yazın Araştırmaları Derneği (ULSİYAD) tarafından düzenlenen Milletlerarası Mitoloji Sinemaları Şenliği, 2021 yılından beri “İnsanlığın Ortak Hikayesi” sloganıyla, Anadolu’nun güçlü mitolojik mirasını dünya ile buluşturmayı hedefliyor. Gezici şenlik konseptini benimseyerek her yıl farklı kentlerin kültürel dokusunu ön plana çıkaran aktiflik, sinema gösterimleri, söyleşiler, stantlar ve atölyelerle mitolojiyi çağdaş sanatlarla buluşturuyor. Bu yıl üçüncüsü gerçekleşen şenlik, İzmir’den başlayarak Manisa, İstanbul, Aydın (Efeler) ve Çanakkale’de düzenlenecek. 22 Eylül’de İzmir’de başlayacak şenliğin kapanış ve ödül merasimi 30 Eylül’de Çanakkale Troya Antik Kenti’nde Troya Müzesi iş birliğiyle yapılacak. Gezici şenlik konseptini benimseyen şenlik komitesi, bu kentlerin tarihi ve kültürel miraslarını dünya çapında tanıtmaya katkı sağlamayı hedefliyor.