Suriye’de ‘yepyeni’ devir… Harita değiştiren imzanın şifreleri

SURİYE’de 8 Aralık’ta Esad rejiminin devrilmesinin akabinde muhalifler devleti tekrar inşa etme çalışmalarını sürdürürken başşehir Şam’da ülkenin toprak bütünlüğünün sağlanması ismine evvelki gün kritik bir muahedeye varıldı. Şam idaresi, Suriye’nin kuzeydoğusunda varlık gösteren, terör örgütü PKK’nın Suriye kolu PYD/YPG ile masaya oturarak, örgütün Suriye devletine ve ordusuna entegrasyonu konusunda muahede sağladı. Muahedede, örgütün uzun müddettir dillendirdiği ‘özerklik’ talebinden vazgeçtiği görülürken Suriye’nin toprak bütünlüğü de teyit edilmiş oldu. İşte örgütü mutabakata zorlayan sürecin 4 temel değişeni.

AMERİKAN HELİKOPTERİYLE GİTMİŞ

Terör örgütü YPG ile Şam idaresi ortasındaki temaslarda ABD’nin de tesirli olduğu belirtiliyor. YPG elebaşı Mazlum Abdi’nin evvelki gün imzalanan mutabakattan evvel ABD CENTCOM generali Michael Kurilla ile görüştüğü bildirildi. Abdi’nin Şam’a da Amerikan askeri helikopteri ile gittiği öğrenildi.

1- TRUMP İDARESİNİN ÖNGÖRÜLEMEZLİĞİ

Suriye’de iç savaş sırasında ABD’nin DEAŞ ile uğraş mazeretiyle askeri ve lojistik manasında her türlü takviyesi verdiği örgüt, Donald Trump’ın Beyaz Saray’daki ikinci devrine başlamasıyla Washington’un bölgedeki askerlerini çekebileceği ihtimaline karşı bir müddettir büyük telaş duyuyordu. New York Times’ın haberine nazaran örgüt, yıllardır ABD’nin müttefiki olsa da Trump idaresinin takviyesinin belirsizleşmesi nedeniyle Şam idaresi ile müzakere masasına oturmak zorunda kaldı. Uzmanlar, PYD tarafından bu atağın Trump’ın ani bir çekilme kararı alması riskine karşı bir garanti niteliğinde olduğunu tabir ediyor. Ocak ayında gazetecilerin bahisle alakalı sorularını yanıtlayan Trump, “Suriye’de yeteri kadar karışıklık var, dahil olmamız için bize muhtaçlıkları yok” demişti. ABD lideri, ilk döneminde de çekilme kararı almış lakin ABD Savunma Bakanlığı’nın direnişini aşamamıştı.

2- ANKARA’NIN ÖDÜN VERMEYEN POLİTİKASI

Türkiye’nin terör örgütü PKK’nın Suriye kolu olarak kabul ettiği ve 2018 yılında Zeytin Kısmı Harekâtı ile Afrin’den temizlediği PYD/YPG, Suriye’nin kuzeydoğusunda, ABD’nin ağır takviyesiyle yıllardır karar sürse de; Ankara, Washington ile ortasında son yıllardaki en büyük uyuşmazlık olarak öne çıkan bu mevzudaki itirazını daima dillendirdi. Aralık ayında Esad rejiminin devrilmesi, Rusya ve İran’ın oyun dışı kalmasıyla bir manada yalnızlaşan örgüt, bir yandan alanda Türkiye takviyeli Suriye Ulusal Ordusu (SMO) ile uğraş ederken bir yandan da Ulusal İstihbarat Teşkilatı’nın başarılı İHA operasyonlarıyla enikonu kapana kısıldı. Ankara’nın her an yeni bir hudut dışı harekâtına girişme ihtimali de örgütün en büyük çekinceleri ortasındaydı. Tüm bunlara Türkiye’nin Trump idaresine uyguladığı baskı da eklenince, PYD/YPG, ABD’nin de arabuluculuğu ile yeni Şam idaresi ile masaya oturmak zorunda kaldı.

Şam’da atılan imzaların akabinde YPG denetimindeki Kamışlı’da halk sevinç şovlarında bulundu.

3- TÜRKİYE’DEKİ BARIŞ SÜRECİ

Terör örgütü PKK’nın kurucu elebaşı Abdullah Öcalan’ın PKK’ya yönelik ‘fesih’ daveti ise örgütün Suriye kolu olan PYD/YPG’yi de etkiledi. İmralı’dan gelen davetin yalnızca PKK’ya mı yönelik olduğu, YPG’yi de kapsayıp kapsamadığının tartışıldığı bir süreçte YPG elebaşı Mazlum Abdi ve Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara’nın örgütün Suriye’ye entegrasyonu konusunda mutabakatı, kelam konusu davetin Suriye’de de tesirli olduğunu kanıtlamış oldu. Abdi de mutabakat sonrası verdiği demeçlerden birinde, “Öcalan’ın davetinin akabinde Kürt-Türk bağlantılarında bir atılımın eşiğindeyiz” ifadesini kullanırken, DEM Parti Eş Genel Lideri Tuncer Bakırhan, Şam idaresi ile örgüt ortasında varılan muahedenin Öcalan’ın davetine uygun olduğunu söyledi.

4- SİLAHLI UĞRAŞ YERİ KALMADI

Suriye’de ihtilalin tamamlanıp Esad rejiminin yıkılmasının akabinde yeni idarenin toplumun her bölümünü kucaklayan bir anlayışla adımlar atması ve ülkede silahlı uğraş tabanının memleketler arası toplum nezdinde meşruiyetini kaybetmesiyle; PYD/YPG’nin hem Şam’ı hem de Ankara’yı karşısına alarak yeni bir silahlı uğraşa girmekten kaçınması da örgütü taviz vermeye zorladı. Çünkü, Şam Devrimi’nin çabucak akabinde yeni idarenin Türkiye ve Arap ülkelerinin yanı sıra Avrupa Birliği ülkeleriyle de gerçekleştirdiği temaslar sonrası elde ettiği meşruiyetin, Suriye’nin bölünmemesine yönelik global boyutta gelen davetlerle birleşmesi örgütü masaya iten bir öbür kritik eşik oldu.

ŞAM İÇİN KRİTİK DEĞERDE… EN KIYMETLİ PETROL YATAKLARI BURADA

TERÖR örgütü PKK’nın Suriye kolu PYD/YPG’nin Şam hükümetiyle yaptığı mutabakatın petrol ve doğalgaz alanlarının Şam idaresine dönemi en değerli hususlardan biri. ABD Güç Enformasyon İdaresi’nin (EIA) 2015’te yayımladığı bir rapora nazaran Suriye’de 2,5 milyar varil petrol rezervi bulunuyor. Türkiye Güç Stratejileri ve Siyasetleri Araştırma Merkezi’nin (TESPAM) Aralık 2024’te yayımladığı rapor ise potansiyel rezervlerin 6.9 milyar varil olduğunu gösteriyor.

Ülkenin en kıymetli petrol rafinerileri ülkenin batısındaki Baniyas ve Humus’ta bulunuyor. Buna karşılık petrol tesislerinin kıymetli bir kısmı YPG’nin denetim ettiği bölgelerde. Ülkenin en büyük doğalgaz tesisi olan Konoko tesisi YPG’nin denetimindeki Deyrizor bölgesinde yer alıyor. Yeniden petrol tesislerinin en ağır bulunduğu bölge de Deyrizor’un doğusu. Ülkedeki petrol kaynaklarının yaklaşık yüzde 70’i YPG’nin denetimindeki bölgelerde bulunuyor.

Suriye’deki petrol kaynaklarının değerli bir kısmı YPG’nin denetimindeki bölgelerde bulunuyordu.

KAPASİTE ARTABİLİR

Çeşitli raporlara nazaran 2011’de başlayan iç savaş öncesinde günlük ortalama 400 bin varil petrol üretilen ülkede, savaşın tesiriyle üretim büyük darbe almıştı. İngiltere merkezli Güç Enstitüsü’nün raporunda 2023 yılı itibariyle günlük 40 bin varile kadar düştüğü belirtiliyor. Farklı kurumların raporlarında da benzeri istatistikler paylaşılmasına karşın terör örgütünün işlettiği alanlardan büyük oranda kaçakçılık yoluyla satılan petrol üretiminin çok daha yüksek olduğu düşünülüyor. Geçen yıl Anadolu Ajansı’nın yaptığı bir çalışmaya nazaran örgüt işgal ettiği bölgelerde günlük ortalama 150 bin varil petrol çıkarıyor. Tekrar AA’nın edindiği bilgilere nazaran örgütün bu petrol ticaretinden karı yıllık 2.5 milyar dolar düzeyinde. Uzmanlar iç savaş sürecinde büyük hasar gören ve düşük kapasiteyle işletilen kelam konusu tesislerde yapılacak güzelleştirmelerle petrol üretiminin önemli oranda arttırılabileceğini öngörüyor. Bu da yeni Suriye idaresinin doğal kaynaklardan önemli bir gelir elde etme potansiyeline işaret ediyor.

YPG TARAFINDAN BİRİNCİ BİLDİRİLER OLUMLU

Anlaşmanın akabinde terör örgütü PYD/YPG tarafından gelen açıklamalar muahedenin örgüt içerisinde bir rahatlamaya yol açtığına işaret etti. Örgütün elebaşı Mazlum Abdi, “Tüm Suriyelilerin haklarını garanti altına alan, barış hasretlerini gerçekleştiren daha güzel bir gelecek inşa etmeye kararlıyız” derken atılan imzaları yeni bir Suriye inşa etmek için fırsat olarak gördüklerini tabir etti. Örgütün Dış Bağlantılar Sorumlusu İlham Ahmed de mutabakatın emelinin ülkedeki askeri operasyonların durdurulması olduğunu lisana getirdi.

Örgütün bir başka yetkilisi Salih Müslim ise Şam idaresiyle yapılan mutabakatın PKK elebaşı Abdullah Öcalan’ın mektubu ile uyumlu olduğunun altını çizerek, “Bundan sonra bu devletin ortağıyız” diye konuştu. Müslim, mutabakattaki 8 unsur için komiteler kurulacağını ve bu kurulların bir yıl içinde mutabakat sağlayacağını belirtti. Terör örgütünün kelamda yasama organı olan Suriye Demokratik Meclisi’nde de yapılan açıklamada muahedenin muvaffakiyetinin “tüm tarafların samimi bir değişime bağlı kalmasına ve çağdaş, demokratik ve ademi merkeziyetçi bir devletin inşası için” çalışmasına bağlı olduğu vurgulandı.

ŞAM’DAN BİR MUAHEDE DA DÜRZİLERLE

SURİYE’nin güneyindeki Süveyda vilayetinde yoğunluklu olarak yaşayan Dürzi topluluğuyla Şam idaresi ortasında entegrasyon mutabakatı sağlandığı bildirildi. Suriye’nin resmi haber ajansı SANA, ülkenin yeni lideri Ahmed Şara’nın Süveyda Valisi Mustafa el Bakur ve çok sayıda Dürzi aktivistle Şam’daki Halk Sarayı’nda bir ortaya geldiği ve bölgenin Suriye’nin yine inşasındaki rolüne dair mutabakatlara vardığını bildirdi. SANA’nın haberinde ulusal ve mahallî mevzuların toplantıda gündeme geldiği belirtilirken, Katar merkezli El Cezire’nin haberine nazaran Süveyda ilinin devlet kurumlarına tam entegrasyonunu sağlayan bir muahedeye da varıldı.

POLİSLER BÖLGEDEN OLACAK

El Cezire’nin haberine nazaran Süveyda’daki güvenlik güçlerinin Suriye İçişleri Bakanlığı’na bağlanması ve mahallî polis memurlarının Süveyda halkından olması konusunda anlaşıldı. Buna karşılık Şam’ın Süveydalı olmayan isimleri de emniyet müdürü ve vali olarak atamasında mutabık kalındı.

Suriye nüfusunun yaklaşık yüzde 3’ünü oluşturan Dürziler ve Şam idaresine bağlı güçler ortasında düşük yoğunluklu çatışmalar yaşanmış, İsrail idaresi bölgedeki tansiyondan faydalanarak Dürzileri muhafaza mazeretiyle orduya hazırlık talimatı verildiğini açıklamıştı.